کارکردهای مهم هورمون مردانه تستوسترون (بخش اول)

تستوسترون اثری فیزیولوژیک، روی توده گلبول قرمز خون دارد.
 

 تستوسترون از عوامل رسوب کلسیم در استخوان هاست؛ ماده زمینه ای استخوانی را افزایش می دهد و بر اندازه و استحکام استخوان ها می افزاید. سطح بالای تستوسترون در خون باعث می شود استخوان ها از نظر ضخامت نیز رشد قابل ملاحظه ای یابند و شاید به همین دلیل است که استخوان جمجمه مرد، بزرگتر و ضخیم تر از جمجمه زن است و در مجموع، استخوان های مردان، نسبت به زنان، درشت تر و باقوام ترند.
 
این هورمون، حفظ نیتروژن، پتاسیم، کلسیم و فسفر را در بدن آسان می سازد، و از این طریق در رشد و ترمیم استخوان ها اثر می گذارد و غضروف ها را در جهت رشد تحریک می کند.
 
استخوان های ناحیه لگن در دو جنس، تفاوت آشکاری دارند و به نظر می رسد ترشح تستوسترون در این امر دخیل است و سبب تنگ شدن مجرای خروجی لگن می شود و طول آن (عمق) افزایش می یابد و به جای شکل پهن و تخم مرغی، که ویژه لگن زن است نمای قیف مانند پیدا می کند و تمامی استخوان های لگن برای تحمل بارهای سنگین ساماندهی می شوند و استحکام می یابند.
 
تجویز تستوسترون در بزرگسالی، استخوان های مردان را تقویت می کند و در سن پیری به عنوان دارویی برای درمان پوکی استخوان در جنس مرد، مطرح است.
 
پرخاشگری و حالت تهاجمی
برخلاف استروژن، افزایش سطح تستوسترون، حالات تهاجمی و پرخاشگری را بر می انگیزاند. نوسان این هورمون، گاه مردان را آن چنان خشمناک می سازد که ممکن است زندگی خود و دیگران را به خطر اندازند.
 
مطالعه درباره جانوران نشان داده است که اخته کردن نرها (جلوگیری از ترشح تستوسترون) از جنگ و ستیز آنها می کاهد و تزریق آندروژن به آنها حالت جنگجویی را باز می گرداند. اگر این هورمون در زیر پوست باقرقره نر وارد شود، قلمرو آن افزایش می یابد، زیرا جنگ شدیدتری با همسایگان خود برپا می دارد. خروس های کوچکی که تستوسترون دریافت کنند، تاج در می آورند و حالت جنگجویی در آنها آشکار می شود تزریق هورمون جنسی نر پس از تولد به نوزاد، بر دامنه پرخاشگری می افزاید، اگر به نوزاد موش که از نظر جنسی ماده است، در سه روز اول تولد، مقداری تستوسترون تزریق گردد، حیوان در آینده، از حد طبیعی مهاجم تر می شود.
 
رفتارهای خشن، مخاطره آمیز و رقابتی در میان مردان، ناشی از این هورمون است. اینکه براساس آمارها در دهه ۲ و ۳ زندگی (۱۵ تا ۲۵ سالگی) تعداد زیادی از مردهای جوان، قربانی سوانح رانندگی، زدوخوردها و قتل می شوند، از جمله شواهد در این زمینه به حساب می آید. و به طور کلی، در میان گونه های بسیاری از جانوران، جنگ و درگیری بین نرها معمول تر است.
 

تستوسترون اثری فیزیولوژیک، روی توده گلبول قرمز خون دارد. حین عبور از دوران بلوغ، مقدار متوسط هموگلوبین مردان از ۱۳۰ به ۱۵۰ گرم در لیتر افزایش می یابد. مردان خواجه عمومأ سطح متوسط هموگلوبین در حد ۱۳۰ گرم در لیتر دارند. به طور متوسط، تعداد گلبول های قرمز خون مرد در هر میلیمتر مکعب خون، حدود ۷۰۰ هزار بیشتر از مقدار آن در زن است.
 
اگر به مرد بالغ اخته، تستوسترون تزریق شود، تعداد گلبول های قرمز وی ۱۵ تا ۲۰ درصد افزایش می یابد. از این رو، سطح بالای هموگلوبین و تعداد بیشتر گلبول های قرمز در خون مردان، ناشی از ترشح آندروژن ها در جنس مرد است و وجود عادت ماهانه در زنان و از دست دادن مقدار زیادی هموگلوبین هر بار با خون روش، نمی تواند تنها دلیل سطح پایین تعداد گلبولهای قرمز در آنان باشد. افزایش آندروژن هاست که بر ترشح هورمون «اریتروپوی تین» می افزاید و از این طریق باعث افزایش گلبول های قرمز می گردد. استروژن ها (هورمون های زنانه) اریتروپویز را مهار می کند و در نتیجه، مانع تولید زیاد گلبولهای قرمز در مغز استخوان می شود.
 
پیداست که افزایش گلبول های قرمز خون، بزرگی حجم قفسه سینه و بزرگتر بودن نسبی قلب و شش ها در جنس مرد، به معنای تبادل اکسیژن بیشتر و توانایی سوخت و ساز فزون تر و سطح بالاتر انرژی و فعالیت کاری است و به طور طبیعی، مرد را از امتیازات بهتری در این زمینه برخوردار می کند و نشانگر آن است که مرد برای کارهای توان فرسا و پر زحمت، استعداد بهتری دارد و برخی از شغل ها (خلبانی، کارهای نظامی و جنگ، بعضی از رشته های ورزشی) با طبیعت جنس زن سازگاری چندانی ندارد و چه بسا به خستگی روان و جسم او بینجامد.
 

آندروژن ها بر اندازه ماهیچه ها، اثر افزاینده دارند و مصرف پروتئین را در بدن افزایش می دهند. تستوسترون، خود، یک استروئید سازنده است، و سبب می گردد از آمینواسیدها و چربی ها، مواد پروتئینی ساخته شود. تغییرات در پوست و صدای مردان و نیز فزونی ماده زمینه استخوان های آنان، ناشی از فرآیند آنابلیکی پروتئینی تستوسترون است. گرچه در زنان، هورمون استروژن از عوامل آنابلیسم پروتئین ها در اندامهای خاصی مانند رحم و پستان ها دانسته می شود ولی تشکیل پروتئین در مرد به مراتب قوی تر از زنان است و همه بدن را فرا می گیرد و میزان پروتئین را در بخشهای غیر عضلانی نیز افزایش می دهد. تستوسترون، با یک پروتئین در سلول ترکیب می شود و بخشی از رمز ژنتیکی را که به طور غیر فعال در هسته وجود دارد، فعال می سازد؛ حاصل این امر، تشکیل RNA پیامبر جدید و تحریک سنتز پروتئین است.
 
بنابراین، آندروژن ها، سنتز پروتئین ها را افزایش می دهند و از تجزیه آنها می کاهند و از این طریق موجب افزایش سرعت رشد می شوند.
 
 ادامه دارد...

منبع: کتاب زن. سیدهادی حسینی و علی احمد راسخ . صص 75-79، انتشارات امیرکبیر. سوم. 1387.